Παναγιώτης Σ.Παπαδόπουλος Μουσείο κυκλαδικής τέχνης Ο André Kertész και η αντικειμενικότητα στηφωτογραφία.

Ο André Kertész και η αντικειμενικότητα στη φωτογραφία.

Γεννημένος στη Βουδαπέστη , ο André Kertész (Ουγγαρία 1894- ΗΠΑ 1985) αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους δημιουργούς στο χώρο της φωτογραφίας. Η έκθεση παρουσιάζει τις πιο σημαντικές περιόδους δημιουργίας του καλλιτέχνη που σχηματικά είναι οι εξής: η πρώιμη φάση της Ουγγαρίας(1912-1925) η περίοδος του Παρισιού (1925-1936) που περιλαμβάνει και τη σημαντική σειρά “Παραμορφώσεις»(1933) Τέλος, με πληρότητα παρουσιάζεται η περίοδος της Αμερικής (1936-1976). Απουσιάζουν δείγματα της δουλειάς του της δεκαετίας το ογδόντα με τις έγχρωμες φωτογραφίες καθώς και η σειρά των φωτογραφιών με την Polaroid με τίτλο From my Window(1981) που ο Kertész τράβηξε από το παράθυρο του σπιτιού του.
Την πρώιμη περίοδο της Ουγγαρίας που θα μπορούσαμε να την αποκαλέσουμε νατουραλιστική, τον καλλιτέχνη τον απασχολούν θέματα από την καθημερινή ζωή της πατρίδας του όπως η ζωή των αγροτών, οι τσιγγάνοι μουσικοί καθώς και στιγμές από τη στρατιωτική θητεία. Η περίοδος του Παρισιού υπήρξε η πλέον γόνιμη. Αποτελεί την κατεξοχήν επαγγελματική περίοδο του αφού εργάζεται για μεγάλα περιοδικά της εποχής. Δεν σταματάει να πειραματίζεται. Για παράδειγμα οι Παραμορφώσεις αποτελούν την ενότητα όπου τα όρια ανάμεσα στην φαντασία και την πραγματικότητα καθίστανται σκοτεινά.
Φίλος του Piet Mondrian, βρίσκεται σε επικοινωνία με διαφορετικά εικαστικά ρεύματα όπως τον σουρεαλισμό και τον κονστρουκτιβισμό. O Kertész είναι από τους μοναδικούς καλλιτέχνες που εμμένει στην αυστηρή φόρμα του έργου καθώς και στη γεωμετρική δομή του. Η φωτογραφία κόβεται και προσδιορίζεται από γραμμές. Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική διάταξη του θέματος. Το θέμα οφείλει να αναδυθεί μέσα από γραμμές που διαμορφώνουν το πλαίσιο του. Ακόμη και οι καμπύλες θα μεταφραστούν σε γραμμές. Δεν είναι τυχαίο ότι στη σειρά «Παραμορφώσεις» αυτό που κατορθώνεται είναι οι καμπύλες του γυναικείου σώματος να μεταφραστούν πάλι σε γραμμές. Η αναζήτηση μιας φωτογραφικής αντικειμενικότητας μέσα από την οποία παράγεται το θέμα γίνεται στόχος για τον καλλιτέχνη.
Ο Piet Mondrian πρότεινε να δούμε την πραγματικότητα σε δομές που να μπορούν να ελεγχθούν από τη λογική. Το θέμα -όσο ιδιαίτερο κι αν είναι μέσα στις παραλλαγές του- μπορεί να λειτουργήσει με απόλυτη κανονικότητα και κυρίως με πλαστική κανονικότητα. Η εμμονή στην αντικειμενικότητα και στην αντίληψη του υπολογισμένου έργου είναι το μάθημα του κονστρουκτιβισμού. Στο Σταυροδρόμι του Μπλουά η κίνηση είναι τόσο υπολογισμένη κι ακριβής που σου δίνει την εντύπωση πως τα πρόσωπα έχουν τοποθετηθεί σε αυτήν τη θέση από τον ίδιο τον φωτογράφο. Στις φωτογραφίες του το τυχαίο έχει αποκλειστεί μέσα από την αντίληψη ενός ευρύτερου προγράμματος. Μέσα στις πολλαπλές θεάσεις ενός θέματος , μια θέαση είναι πάντα η καλύτερη. Στον Kertész δεν θα βρεις φωτογραφίες ανάλογες του ανθρώπου που πηδάει τα νερά στο σταθμό του St.-Lazare όπως έκανε ο Bresson. Όμως η αναζήτηση της φόρμας δεν καθιστά τον Kertész φορμαλιστή. Η τέλεια κάθε φορά φόρμα αναδεικνύει πάντοτε κάτι. Μέσα από αυτήν βγαίνει το θέμα.
Γι’ αυτό ο André Kertész δίκαια θα μπορούσε να αποκαλεστεί ο Piet Mondrian της φωτογραφίας. Η αναζήτηση της αρμονίας και της έντασης, της ακρίβειας και της ισορροπίας όπως επίσης η υλοποίηση της ισορροπίας ανάμεσα στην πειθαρχία και την ελευθερία είναι στοιχεία που αναζητούμε και βρίσκουμε στον André Kertész. Στο έργο του Pont des Arts, τα δυο δένδρα αφενός καδράρουν το έργο αφετέρου υποδηλώνουν το ουσιαστικό στοιχείο της περιδιάβασης πάνω στη γέφυρα. Στο κουαρτέτο του Ferenc Roth(1926) η κίνηση από τα δοξάρια περιχαρακώνουν το έργο αναδεικνύοντας το κέντρο του, «την ουσία του» που δεν είναι άλλη από την ίδια την παρτιτούρα πάνω στο αναλόγιο. Στο «Τραμ» έργο του 1930 τα ανθρώπινα σώματα να βρίσκονται ανάμεσα στις γραμμές που οριοθετούν τα κιγκλιδώματα του τραμ και δημιουργούν την πειθαρχία του χώρου και παράλληλα το βλέμμα της κοπέλας να αποτελεί το άνοιγμα στην ελευθερία. Στην πλατεία Ζολιβέ (1930) η απόλυτη γεωμετρικότητα της σύνθεσης να καταλήγει στο φως της λάμπας που βρίσκεται στο κέντρο της σύνθεσης.. Στην Αλέα Mc Dougal (1965) είμαστε μπροστά σε ένα έργο από τα τοπία του Ντε Σταλ σε ασπρόμαυρο όμως αυτήν τη φορά.
Η φωτογραφία ταυτίστηκε, σε μεγάλο βαθμό, με την τέχνη του στιγμιαίου και του συμπτωματικού. Είναι υπερβολική η αξίωση του André Kertész να προχωρήσει πέρα από αυτό μέχρι να φανερωθεί η εσωτερική δομή του γεγονότος, του πράγματος, του θέματος.

Παναγιώτης Σ.Παπαδόπουλος
jamesw@otenet.gr




Μουσείο κυκλαδικής τέχνης
Νεοφύτου Δούκα 4
Τηλ 722832114/6-18/8